7 marca 1992 roku jest ważną datą w najnowszej historii Brańska. Dokładnie 30 lat temu miasto stało się oddzielną jednostką administracyjną, a powołany tego dnia burmistrz, pierwszym pracownikiem niezależnego od gminy wiejskiej Urzędu Miasta.
Brańsk jest oficjalnie miastem od 18 stycznia 1493 roku, czyli od 529 lat, gdy delegacja z Brańska, na czele z miejscowym wójtem Piotrem, przybyła do Wilna, gdzie od pół roku urzędował wielki książę litewski (i późniejszy król Polski) Aleksander Jagiellończyk. Tego dnia władca podpisał akt nadania praw miejskich miejscowości położonej nad rzeką Nurzec.
Zasady prawa magdeburskiego określały szereg przywilejów, jakie zyskiwało miasto, dlatego wraz z wejściem w życie decyzji księcia, brańszczanie m.in. otrzymali pieczęć, herb (litewską Pogoń), mogli wznieść ratusz, łaźnię, a także oficjalnie i legalnie organizować postrzyganie owczej wełny oraz polowania na większą liczbę gatunków i sztuk dzikich zwierząt w okolicznych lasach. Od tego dnia w Brańsku rządy mógł już sprawować burmistrz. Zachowano również urząd wójta, ale wówczas miał on zdecydowanie inne zadania niż te znane dzisiaj – dzisiaj wójt jest zarządcą gminy, wtedy zajmował się sprawami sądowymi.
Mimo różnych dziejowych przemian, Brańsk jako miasto, cieszył się względną niezależnością jako byt, który w dzisiejszej terminologii można określić mianem samodzielnej jednostki administracyjnej. Znacząca zmiana nastąpiła w latach 70. XX wieku, gdy z miastem Brańsk połączono w jeden organizm tereny znane dzisiaj jako gmina wiejska Brańsk oraz gmina Rudka, a wszelkie tamtejsze instytucje nosiły przymiotnik miejsko-gminnych.
Na początku lat 90., samorządy w III RP o podobnej specyfice jak Brańsk i okolice - z inicjatywy władz państwowych - otrzymały za zadanie określić się co do swojej przyszłości, a dokładniej mówiąc - tego czy będą nadal wspólnymi jednostkami administracyjnymi czy też oddzielonymi od siebie całkowicie niezależnymi gminami. W wielu polskich gminach zachowano status quo, w innych dokonano w miarę "bezbolesnego" podziału. W przypadku Brańska, podjęte wówczas decyzje budzą emocje do dnia dzisiejszego, zwłaszcza wśród osób w średnim i starszym wieku, pamiętających tamten czas.
Sytuacja w Brańsku miała szczególny przebieg - wspomniane zapytanie "z góry" spotęgowało i tak gorące już dyskusje na temat dalszego kształtu tamtejszego samorządu terytorialnego. We wspólnej radzie, miasto mogło obsadzić jedynie 6 z 22 miejsc, co miało znaczący wpływ na wyniki głosowania dotyczące Brańska, a szczególnie inwestycji dokonywanych, a właściwie zaniedbywanych na jego terenie. Wśród radnych nie brakowało burzliwych sporów, z kolei w gronie mieszkańców miasteczka zaczęły pojawiać się głosy, że podział jednostek administracyjnych stworzy szansę do - używając pięściarskiej terminologii - wyrwania się z klinczu, w jakim niewątpliwie znajdowała się wówczas miejsko-gminna rada.
W związku z tym otworzono Komitet na Rzecz Brańska, na którego czele stanął brański nauczyciel i społecznik, Mieczysław Korzeniewski. Mieszkańcy miasteczka licznie uczestniczyli w akcji podpisywania petycji w tej sprawie - po zebraniu ok. 1600 podpisów uznano, że jest to wystarczająca ilość, by móc ją przedstawić Urzędowi Rady Ministrów i uzyskać zamierzony cel. Tak też się stało - odzew z Warszawy okazał się korzystny dla aktywistów oraz wszystkich, którzy złożyli swój podpis w tej sprawie.
W wyborach uzupełniających do Rady Miasta w lutym 1992 roku, kandydaci Komitetu dla Brańska obsadzili wszystkie 9 mandatów, dołączając do dotychczasowej szóstki. Ówczesne prawo pozwalało na wybór burmistrza przez - w przypadku Brańska - głosowanie 15-osobowej Rady Miasta na jednego ze zgłoszonych kandydatów, a nie jak jest to dzisiaj przyjęte, w wyborach powszechnych przez mieszkańców. Naturalnym kandydatem na ten urząd był wspomniany pomysłodawca akcji i jego też wybrali większością głosów reprezentujący mieszkańców radni.
Nowo wybrany burmistrz stał się tym samym pierwszym pracownikiem Urzędu Miasta i to na jego barkach wraz ze swoimi współpracownikami spoczywała organizacja urzędu (zatrudnienie urzędników, powołanie do istnienia nowych referatów itd.). Rzeczone głosowanie miało miejsce dokładnie 30 lat temu - 7 marca 1992 roku i jest to najbardziej precyzyjna data, którą można przyjąć za reaktywację samodzielnego samorządu miasta Brańsk. Korzeniewski pełnił tę funkcję do końca kadencji, czyli do 8 lipca 1994 roku. Na stanowisku burmistrza zastąpił go inny kolega po fachu, nauczyciel historii - Edward Chren.
Na temat rozdzielenia jednostek administracyjnych w ciągu ostatnich 30 lat debatowano w Brańsku niejednokrotnie - niegdyś na forum publicznym, dzisiaj niemal tylko w prywatnych rozmowach. Jak z perspektywy czasu ów rozdział wspominają i oceniają brańszczanie? Zachęcamy naszych Czytelników do dyskusji w komentarzach.
(kp)