10 lat temu pod Smoleńskiem w katastrofie samolotu zginęło 96 osób zmierzających na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej. Na czele oficjalnej delegacji państwowej stał prezydent RP Lech Kaczyński, któremu towarzyszyła małżonka Maria. Jednym z pasażerów tragicznego lotu był człowiek blisko związany z Podlasiem, a szczególnie wyróżniony przez gminę Wyszki. Przypominamy sylwetkę ostatniego prezydenta RP na Uchodźstwie - Ryszarda Kaczorowskiego.
Wczesne lata życia oraz działalność w czasie II wojny światowej
Ryszard Kaczorowski urodził się 26 listopada 1919 roku w Białymstoku. Blisko pół roku temu z udziałem najwyższych władz państwowych uroczyście świętowano setną rocznicę jego urodzin. Pochodził z rodziny szlacheckiej pieczętującej się herbem Jelita. Był młodszym synem Wacława Kaczorowskiego i Jadwigi z Sawickich. Wychowywał się w domu przy ul. Mazowieckiej 7 w Białymstoku.
Od najmłodszych lat należał do harcerstwa. Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną w 1939 roku pełnił funkcję komendanta okręgu białostockiego. Był łącznikiem z komendantem Związku Walki Zbrojnej. 17 lipca 1940 został aresztowany przez NKWD i więziony w Białymstoku oraz w Mińsku, gdzie po procesie 1 lutego 1941 skazano go na karę śmierci przez Najwyższy Sąd Białoruskiej Republiki Sowieckiej. Po stu dniach pobytu w celi śmierci, 10 maja sąd ZSRS zamienił wyrok na dziesięć lat łagrów. Wywieziony na Kołymę, Kaczorowski odzyskał wolność po podpisaniu układu Sikorski - Majski. W marcu 1942 roku wstąpił do Armii Polskiej formowanej przez generała Władysława Andersa. Przeszedł szlak bojowy 2 Korpusu, walcząc m.in. pod Monte Cassino.
Lata powojenne: emigracja w Wielkiej Brytanii, działalność harcerska oraz w Rządzie RP na Uchodźstwie
Po wojnie Ryszard Kaczorowski pozostał na emigracji w Wielkiej Brytanii, gdzie ukończył Szkołę Handlu Zagranicznego. Przez 35 lat pracował jako księgowy.
Aktywnie działał w Związku Harcerstwa Polskiego na emigracji. W roku 1946 został harcmistrzem. Był naczelnikiem harcerzy w latach 1955–1967, a następnie przewodniczącym Związku Harcerstwa Polskiego na Uchodźstwie w latach 1967–1988. W 1968 otrzymał jubileuszową „Tarczę Lwowa” z okazji 50-lecia Obrony Lwowa. Pełnił też funkcję komendanta reprezentacji polskiej na Międzynarodowym Jubileuszowym Jamboree 1957 oraz komendanta Światowego Zlotu Harcerstwa na Monte Cassino w 1969 i w Belgii w 1982 roku. Działał na forum Rady Narodowej (parlament emigracyjny). 17 lutego 1986 roku w rządzie na emigracji Kazimierza Sabbata został mianowany ministrem bez teki, a następnie w maju tegoż roku w nowym rządzie premiera Edwarda Szczepanika objął tekę ministra do spraw krajowych.
Ostatni prezydent RP na Uchodźstwie
25 stycznia 1988 prezydent RP Kazimierz Sabbat wyznaczył Ryszarda Kaczorowskiego w zarządzeniu na „następcę Prezydenta Rzeczypospolitej na wypadek opróżnienia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości”. Po nagłej śmierci Kazimierza Sabbata 19 lipca 1989 roku, tego samego dnia Kaczorowski złożył przysięgę i objął urząd głowy państwa. Z dniem 19 lipca 1989 został kawalerem Orderu Orła Białego. 20 grudnia 1990 zakończył działanie swojego urzędu oraz rządu na emigracji i cztery dni później przekazał na Zamku Królewskim w Warszawie insygnia prezydenckie II Rzeczypospolitej, wśród nich insygnia Orderu Orła Białego i Orderu Odrodzenia Polski wybranemu w wyborach powszechnych prezydentowi Lechowi Wałęsie.
Działalność po złożeniu urzędu Prezydenta RP na Uchodźstwie
Ryszardowi Kaczorowskiemu, zgodnie z uchwalonym w 1996 prawem o byłych prezydentach RP przysługiwała dożywotnio pensja, środki finansowe na prowadzenie biura (mieściło się w dawnej siedzibie Rządu na Uchodźstwie w Londynie) oraz ochrona osobista BOR-u na terenie Polski. Nadal mieszkał w Londynie, jednak często przebywał w Polsce, gdzie uczestniczył i patronował wielu wydarzeniom.
Przykład takiej aktywności dał również podczas swojej ostatniej podróży, ginąc na służbie jako członek państwowej delegacji na obchody 70. rocznicy zbrodni katyńskiej 10 kwietnia 2010 roku pod Smoleńskiem. Miał wówczas 90 lat i był najstarszą ofiarą katastrofy.
Związki z gminą Wyszki i parafią Strabla
Znajdujący się w gminie Wyszki, kościół parafialny w Strabli słynie z umieszczonego w jego centralnym punkcie obrazu Matki Bożej przywieziony ze Wschodu w w drugiej dekadzie XVII wieku. Historia jego powstania sięga końca XVI wieku. Wizerunek ten od wielu wieków otaczany jest szczególną czcią wiernych. Wiedzieli o tym państwo Ryszard i Karolina Kaczorowscy, którzy w 28 maja 1991 roku, w dziesiątą rocznicę śmierci kard. Stefana Wyszyńskiego, uczestniczyli w tamtejszej świątyni w mszy świętej za Ojczyznę, a następnie posadzili dwa drzewa - prezydent dąb, a pani prezydentowa brzozę. Od tego momentu Pierwsza Para RP odwiedzała gminę Wyszki (razem lub pojedynczo) kilkukrotnie - modląc się przed wizerunkiem strabelskiej Madonny oraz w kościołach parafialnych w Topczewie i Wyszkach oraz odwiedzając placówki oświatowe znajdujące się na jej terenie. Jedną z okazji do wizyty było nadanie honorowego obywatelstwa prezydentowi Kaczorowskiemu.
Po tragicznej śmierci męża, Pierwsza Dama nadal utrzymywała bliski kontakt z gminą Wyszki. 17 marca 2013 roku w Strabli odbyła się uroczystość nadania tamtejszej szkole podstawowej imienia Prezydenta PR na Uchodźstwie Ryszarda Kaczorowskiego wraz z poświęceniem nowego sztandaru, na którym widnieje wizerunek patrona. Na tę uroczystość z Londynu przyleciała wdowa po prezydencie Kaczorowskim - pani Karolina, która otrzymała wówczas podobnie jak niegdyś mąż - honorowe obywatelstwo gminy Wyszki. W rozmowie z TVP Białystok, prezydentowa mówiła wówczas: Jestem dumna z tego, że mąż taką zostawił po sobie pamięć. Jednej rzeczy mi tylko było dziś brak - moich córek. Żeby widziały, jak ich tata jest dzisiaj uszanowany.
Niestety placówka oświatowa zmaga się z poważnymi problemami finansowymi - od 2016 roku jest prowadzona przez stowarzyszenie „Bona". Na platformie pomagam.pl wciąż prowadzona jest zbiórka pieniężna - w taki sposób każdy z nas może wesprzeć szkołę zagrożoną zamknięciem.
W Strabli znajdziemy również tablicę pamiątkową ku czci prezydenta Kaczorowskiego oraz obelisk upamiętniający ofiary katastrofy smoleńskiej z 10 kwietnia 2010 roku.
Pierwsza Dama przybyła na teren gminy również kilka tygodni później, uczestnicząc w uroczystości nadania szkole podstawowej w Topczewie sztandaru oraz imienia ks. Franciszka Jakuba Falkowskiego, którego postać niegdyś przedstawialiśmy w jednym z naszych artykułów. Wtedy to - w czerwcu 2013 roku - tytuł honorowego obywatela gminy Wyszki przyznano biskupowi Antoniemu Dydyczowi, którego z państwem Kaczorowskimi również łączyły serdeczne relacje. Tak o zmarłym prezydencie, w kazaniu pogrzebowym mówił ówczesny ordynariusz drohiczyński: Pełni wdzięczności wciąż postrzegamy Ciebie jako harcerza, żołnierza, przywódcę, męża i ojca, a przede wszystkim jako jednego z najgodniejszych miana Polaka. (...) Ci, którzy wiernie służyli narodowi, zawsze starali się pamiętać o jego tożsamości, tożsamości zbudowanej na trzech kolumnach, które wyrażają słowa: Bóg, Honor i Ojczyzna, a treści, które w nich się zawierają, odnajdujemy wyjątkowo czytelnie zapisane w Twoim testamencie, w Twoim życiu.
opr. (kp)