Zimą 2020 roku przed wejściem do brańskiego Urzędu Miasta umieszczono pamiątkową tablicę poświęconą tamtejszym „Sprawiedliwym” - mieszkańcom miasteczka ratujących Żydów w czasie II wojny światowej. Jej oficjalne odsłonięcie miało nastąpić 24 marca 2021 roku - w Narodowy Dzień Pamięci Polaków ratujących Żydów pod okupacją niemiecką, ale z powodu trwającej wówczas epidemii, uroczystość została odwołana i ostatecznie odbyła się w poniedziałek (6 września).
Część z Żydów przeżyła okupację dzięki bohaterstwu miejscowej ludności. Wiele brańskich rodzin z narażeniem własnego życia udzielało im schronienia, ukrywając przed Niemcami. 14 medali „Sprawiedliwy wśród Narodów Świata" przyznano mieszkańcom Brańska i okolic. Odznaczenie jest nadawane przez Instytut Pamięci Męczenników i Bohaterów Holokaustu Jad Waszem w Jerozolimie. Na medalu widnieje pochodzący z Talmudu napis „Kto ratuje jedno życie – ratuje cały świat”. Jest to swoisty rekord świata - żadna inna miejscowość nie może pochwalić się tak wieloma tego typu wyróżnieniami przeliczając na liczbę mieszkańców.
Powstanie tablicy upamiętniającej heroiczną postawę mieszkańców Brańska jest wspólną inicjatywą Instytutu Pamięci Narodowej oraz społeczności miasteczka reprezentowanej przez władze. Większość z osób wymienionych w pamiątkowym tekście (przedstawiciele rodzin oraz Janina Woińska - honorowy obywatel miasta) na tablicy umieszczonej przed wejściem do Urzędu Miasta w dowód wdzięczności za okazane bohaterstwo zostało wyróżnionych wspomnianym medalem. Przy tworzeniu napisu konsultowano się ze Zbigniewem Romaniukiem. Wybitny brański historyk od lat specjalizuje się w temacie „Sprawiedliwych", a dzięki jego zaangażowaniu do izraelskiego instytutu wpływały udokumentowane wnioski o przyznanie wyróżnień mieszkańcom jego rodzinnej miejscowości oraz pobliskich wsi, zakończone później pozytywnym odzewem.
To właśnie Romaniuk spopularyzował w literaturze określenie Brańska jako „Miasta Sprawiedliwych".
W poniedziałkowych uroczystościach wzięli udział m.in. przedstawiciele rodzin brańskich Sprawiedliwych, wiceminister edukacji narodowej Dariusz Piontkowski, starosta bielski Sławomir Snarski, radny sejmiku województwa podlaskiego Jerzy Leszczyński, naczelnik Oddziałowego Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Jarosław Schabieński oraz przedstawiciele służb mundurowych.
Tablicę odsłonili burmistrz miasta Brańsk Eugeniusz Koczewski oraz Jarosław Schabieński. Następnie obrzędu błogosławieństwa dokonał proboszcz i dziekan brański ks. Andrzej Ulaczyk, a poszczególni delegaci złożyli wiązanki kwiatów i wygłosili przemówienia.
(kp)