Miejsce pochówku Marii Pietruczuk znaleziono podczas realizacji inicjatywy społecznej pod hasłem Nasza Pamięć, w który zaangażowały się Białoruskie Towarzystwo Historyczne i Kamunikat.org. W ramach projektu historycy i archeolodzy szukali i szczegółowo opisywali wszystkie miejsca związane z mordami, jakich na przełomie stycznia i lutego 1946 roku dokonał oddział pod dowództwem Romualda Rajsa ps. Bury.
Maria Pietruczuk mieszkała we wsi Szpaki. Gdy miała 18 lat żołnierze „Burego" zabili ją, bo nie poddała się gwałtowi. Dość szczegółowo to zdarzenie opisał prokurator IPN w ustaleniach końcowych śledztwa w sprawie pozbawienia życia 79 osób - mieszkańców powiatu Bielsk Podlaski, w tym 30 osób tzw. furmanów w lesie koło Puchał Starych, dokonanych w okresie od 29 stycznia do 2 lutego 1946 roku.
Opis ten powstał na podstawie zeznań koleżanki Marii Pietruczuk, która widziała jej śmierć. Przeżyła, bo widząc los, który spotkał towarzyszkę, nie sprzeciwiła się gwałtowi.
Przez lata miejsce pochówku Marii Pietruczuk nie było znane. Zamordowani mieszkańcy wsi Szpaki zostali pochowani na okolicznych cmentarzach. Maria Pietruczuk spoczęła na mogiłkach koło Malesz. Badacze jej grób znaleźli przypadkiem. Po prostu znaleziono przewrócony nagrobek. Podniesiono go. Napis na nim nie pozostawiał wątpliwości. Wskazywał, że tu spoczywa zabita Maria Pietruczuk. Poszukiwania wspierał także ks. Marek Jakimiuk, proboszcz parafii w Maleszach.
Rozpoczęła się zbiórka pieniędzy an realizację tej inwestycji. Wesprzeć ją można za pośrednictwem strony zrzutka.pl, a także wpłacając pieniądze na rachunek bankowy Białoruskiego Towarzystwa Historycznego nr 70 1240 5211 1111 0000 4930 2882. W tytule wpłaty można wpisać „pomnik Marii Pietruczuk".
Nagrobek Marii Pietruczuk (Bielsk.eu):
Realizatorzy inicjatywy Nasza Pamięć, m.in. dziennikarz Jarosław Iwaniuk (Kamunikat.org) i historyk Oleg Łatyszonek (Białoruskie Towarzystwo Historyczne) podjęli starania, by na grobie Mari Pietruczuk postawić nowy pomnik.
Cerkiew prawosławna w ubiegłym roku kanonizowała wszystkie 79 ofiar zamordowanych przez oddział Romualda Rajsa. Wszystkich, w tym także Marię Pietruczuk, uznano za świętych męczenników ziemi podlaskiej. Zwierzchnik polskiej Cerkwi metropolita Sawa dał błogosławieństwo na postawienie nowego pomnika w miejscu pochówku świętej. Powstał nawet jego projekt przygotowany przez prof. Jerzego Uścinowicza z Politechniki Białostockiej.
Udostępniono go na Facebooku na profilu Nasza Pamięć
(bisu)