25 lipca w Zaleszanach rozpoczną się uroczystości kanonizacyjne 60 męczenników podlaskich, którzy zginęli za wiarę prawosławną w 1946 roku z rąk żołnierzy polskiego podziemia zbrojnego należących do oddziału Romualda Rajsa ps. Bury.
Uroczystości rozpoczną się w dniu święta Zaleszańskiej Ikony Matki Bożej. Historia tej ikony jest ściśle związana z wydarzeniami z 1946 roku.
Harmonogram uroczystości:
24 lipca (piątek) Zaleszany
17.00 - całonocne czuwanie
25 lipca (sobota) Zaleszany
8.30 - akatyst ku czci Bogurodzicy
10.00 - uroczysta boska liturgia
26 lipca, niedziela
10.00 - boska liturgia w Brańsku
12.00 - molebien - mogiła zbiorowa w Zaniach
13.30 - molebien - miejsce mordu w lesie koło Puchał Starych
14.30 - agapa w świetlicy wiejskiej w Puchałach Starych
18.00 - molebien - pomnik w Szpakach
19.00 - modlitwa na grobach Męczenników na cmentarzu w Maleszach.
Na niedzielne modlitwy zaprasza ks. Marek Jakimiuk, proboszcz parafii w Maleszach, na której terenie znajdują się wymienione miejsca pamięci. Przestrzega też, by udający się na miejsce mordu w Puchałach Starych wzięli gumowce, bo teren jest tam podmokły.
O upamiętnieniu ofiar pacyfikacji w środowiskach prawosławnych mówiło się od dawna. Od lat w rocznice tych krwawych wydarzeń w miejscach pamięci odprawiane były modlitwy za zabitych. Brali w nich udział okoliczni mieszkańcy, przedstawiciele społeczności prawosławnej, a także bliscy pomordowanych i osoby, którym udało się przeżyć te wydarzenia. Do dziś żyje kilku świadków pamiętających, co wydarzyło się na przełomie stycznia i lutego 1946 roku.
Kilka lat temu Cerkiew prawosławna zrobiła pierwszy krok w kierunku kanonizowania ofiar oddziału Burego. Ks. Jan Szmydki nad grobem 30 furmanów zabitych w lesie koło Puchał Starych modlił się nie za dusze zmarłych, ale do świętych. Jak później tłumaczył wiernym, robił to za wiedzą, zgodą, a wręcz na życzenie zwierzchnika polskiej Cerkwi oraz biskupów.
Oficjalnie Sobór Biskupów Polskiej Autokefalicznej Cerkwi Prawosławnej dołączenie 30 furmanów do grona świętych Chełmskich i Podlaskich ogłosił w październiku ubiegłego roku.
Więcej o tym piszemy w artykule: Furmani zamordowani przez oddział „Burego” zostali wpisani do grona świętych męczenników
Święci męczennicy chełmscy i podlascy czczeni są w pierwszą niedzielę czerwca, ale męczenników, którzy zginęli z rąk żołnierzy Burego w 1946, Cerkiew upamiętniać ma w ostatnią sobotę lipca.
Więcej o tym w artykule: Na obchodach święta Bielskiej Ikony Matki Bożej były tłumy. Procesja przeszła przez centrum miasta [2 x FOTO, WIDEO].
Wydarzenia z przełomu stycznia i lutego 1946 roku budzą kontrowersje. Z jednej strony Cerkiew zabitych uznaje za męczenników, upamiętnia ich w rocznicę mordów i ustala kolejne poświęcone im święta, z drugiej sprawca ich śmierci, czyli dowódca oddziału Romuald Rajs ps. Bury wymieniany jest w gronie Żołnierzy Wyklętych. Od kilku lat w pobliskiej Hajnówce 1 marca przechodzi marsz, który szczególnie upamiętnia właśnie tego oficera podziemia.
O ile do niedawna podstawą wiedzy o pacyfikacjach dokonanych przez oddział Burego w prawosławnych wsiach w okolicach Bielska i Hajnówki były ustalenia śledztwa prokuratora Komisji do Spraw Ścigania Zbrodni Przeciw Narodowi Polskiemu, o tyle współcześnie w wielu opracowaniach historycznych ustalenia te są podważane.
W 2005 roku oddziałowa Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu zakończyła śledztwo w sprawie pacyfikacji prawosławnych wsi i zabicia 79 osób. W ustaleniach końcowych prokurator KŚZPNP uznał te działania za mające znamiona ludobójstwa.
„Nie kwestionując idei walki o niepodległość Polski prowadzonej przez organizacje sprzeciwiające się narzuconej władzy, do których należy zaliczyć Narodowe Zjednoczenie Wojskowe, należy stanowczo stwierdzić, iż zabójstwa furmanów i pacyfikacje wsi w styczniu lutym 1946 r. nie można utożsamiać z walką o niepodległy byt państwa, gdyż nosi znamiona ludobójstwa” - czytamy w specjalnym komunikacie znajdującym się na stronie Instytutu Pamięci Narodowej.
Prokurator podkreślił też, iż zabójstwa dokonano na cywilach będących obywatelami państwa polskiego. Prawnie ustalenia śledztwa (te zostało umorzone) są obowiązujące. By je podważyć, należałoby postępowanie wznowić.
Obowiązujący jest też wyrok sądu wojskowego z 1995 roku rehabilitujący Rajsa i uchylający wydany na niego wyrok śmierci. W 1949 roku odbył się proces pokazowy Burego. Został on skazany na śmierć i stracony. Miejsce pochówku nie jest znane.
Przy okazji rehabilitacji Rajsa, jego rodzina otrzymała wysokie odszkodowanie.
W Bielsku upamiętniono furmanów zamordowanych przez oddział „Burego” [WIDEO, FOTO]
(bisu)